Kerstmis nadert en zoals altijd in deze tijd van het jaar denk ik terug aan de kerstmissen van mijn jeugd. Ik ben opgegroeid in de jaren '50 en '60. Het waren de jaren van de wederopbouw en we kenden niet veel luxe. We hadden het goed hoor: we hadden elke dag te eten, we hadden schone kleren en ik was me als kind niet bewust van grote mensenzaken als status, huur of zelfs geld. Maar zoals gezegd was er niet veel luxe. Luxe was in die tijd voor mij dat ik op woensdagmiddag bij de familie Kuiper met de andere kinderen uit de straat kindertelevisie mocht kijken tegen betaling van een dubbeltje. Of dat ik op zaterdagmiddag bij het winkeltje van Vrakking voor tien cent snoep mocht kopen. Maar waar ik echt naar uitkeek waren de hoogtijdagen zoals mijn verjaardag, Pasen en Kerstmis. Ik schrijf ze nog steeds met hoofdletters. En Kerstmis spande verreweg de kroon.
We gingen op 24 december 's avonds in een geleende auto met het hele gezin op weg naar Laren, naar het café van mijn opa. In het donker en we hadden slaapspullen mee. Dat alleen al was een avontuur. Daar aangekomen wachtten al mijn neven en nichten al op ons. Ik denk dat er zo'n 15 kinderen van ongeveer mijn leeftijd bij elkaar waren dan. We sliepen met zijn allen op matrasjes boven in de gang. Nou ja, sliepen? We waren allemaal opgewonden en er werd behoorlijk wat gekeet voor we eindelijk in slaap vielen. Rond half twaalf werden degenen die oud genoeg waren gewekt en aangekleed om mee te gaan naar de nachtmis. Nog half slaperig liepen we mee met de hele familie. Opa, een statige man met kaarsrechte rug, liep als pater familias voorop, het halve dorp door naar de basiliek. De stoet bestond uit 13 volwassenen en iets van 15 kinderen, als ik goed tel tenminste. Na de mis, die twee uur duurde, kregen we bij opa thuis een beker warme chocolademelk en een plak kerstbrood met roomboter. Dat was destijds echt niet iets dat je elke dag kreeg, dus dat was smullen. Daarna moesten we weer een paar uur slapen, maar door alle opwinding kwam daar niet veel van. An het eind van de ochtend was het tijd voor de cadeaus. In het café stond een grote kerstboom met daaronder een enorme stapel pakjes, voor ieder een. Opa zat op een stoel ernaast en deelde de cadeaus één voor één uit. Hij stond erop bij elk pakje te wachten tot het uitgepakt was. Degene die het had gekregen hield dan zijn of haar cadeau omhoog zodat iedereen het kon zien. Opa hief bij elk cadeau de handen enthousiast hoog en riep daarbij luid "Oiii!". En wij werden allemaal geacht mee te roepen. Je kunt je voorstellen dat het uitpakken van meer dan dertig cadeaus op die manier de halve middag kostte. Elk kind zat ongeduldig te wachten tot eindelijk zijn of haar cadeautje werd gepakt door opa en dat duurde soms eeuwen. Maar die opgebouwde spanning maakte ook dat je extra blij was met wat je kreeg. Dat had opa goed gezien begrijp ik nu. Hij wist de kleine luxe met niets toch groot te maken. Aan luxe ontbrak het ons die dag overigens bepaald niet: we mochten limonade drinken zoveel we wilden (het was een café hè?) en er was snoepgoed en kerstkransjes. Oh, laat ik de zoute pinda's uit de pinda-automaat niet vergeten. Dat vond ik zo leuk: een dubbeltje in de gleuf doen, je hand onder de automaat houden, aan de hendel trekken en dan viel er zomaar een handvol pinda's uit. 's Avonds was er in het belendende zaaltje een kerstdiner. Er was overvloedig veel lekker eten, maar waar ik me het meest op verheugde was gebraden konijn. Man man, wat vond ik dat lekker. Ik heb in mijn latere leven meermalen een konijn gebraden, maar de haalden het nooit bij het konijnenvlees met Kerstmis vroeger. Na het diner zaten we met de hele familie bij elkaar. De volwassenen dronken een glas wijn of een borrel, de kinderen een glas limonade. Een nicht van me speelde kerstliederen op de piano. Ze werd begeleid door enkele andere nichten op de blokfluit en ik meen me te herinneren dat er één jaar zelfs viool bij gespeeld werd Iedereen zong mee en er was een sfeer van saamhorigheid die speciaal bij Kerstmis hoorde. Er was één lied dat mij altijd ontroerde, het is nog steeds het mooiste kerstlied voor mij: Venite adoremus. Mijn ooms zongen het met sonore stemmen en dan de dames met hun alten of sopranen erbij. Dat was het allermooiste moment voor mij. Venite adoremus, laten we samenkomen om te aanbidden. Ik zou best weer willen samenkomen bij opa met Kerstmis met de hele familie voor dat fijne gevoel.
