POEP VAN EEN MAKKE IJSBEER

Van de week reed ik tijdens het uitlaten een stukje op met vriendin Anneke. Nee, niet de verzonnen Anneke van vorige week. Deze vriendin heet echt Anneke, onder vrienden ook bekend als Anneke Tanneke Toverheks. We kwamen om een reden die ik niet meer weet te spreken over uitdrukkingen en gezegdes die onze moeders te pas en te onpas (ook zo'n uitdrukking.) gebruikten om zaken in het leven te verklaren. Ik weet zeker dat vooral de lezers van mijn generatie dit verschijnsel zullen herkennen. Zo hadden we het over wat we als antwoord kregen als we vroegen wat we aten die dag. Onmiddellijk zeiden we beiden "Poep van een makke ijsbeer." Want dat was het standaard antwoord. Ander mogelijkheden waren "mondsteeksel" of "hussen, met je neus ertussen" of "wat de pot schaft". Allemaal onzin waar je uiteraard niet veel wijzer van werd. Waar ik echter wel wijzer van werd waren de talloze echte uitdrukkingen die ik met de paplepel kreeg ingegoten. Zo leerde ik bij voorbeeld "Geld dat stom is maakt recht wat krom is." Dat was een geliefd gezegde van mijn moeder. En ook dat Keulen en Aken niet op één dag gebouwd zijn om aan te duiden dat geduld een schone zaak is. En natuurlijk dat Rome de stad is waar alle wegen naartoe leiden. Over dat geduld had ze nog zo'n fraaie uitspraak: elke dag een draadje is een hemdsmouw in het jaar. Deze gebruikte ze overigens ook als verklaring waarom ze niet veel had gedaan, want huishoudelijke zaken op de lange baan schuiven kon ze goed. Ze vond het huishouden echt verschrikkelijk, ze had er een broertje dood aan. Ze zei dan met een lachje dat je nu eenmaal luxe paarden hebt en werkpaarden. 

Als ik weer eens een mallotige streek had uitgehaald kreeg ik te horen dat ik voor galg en rad opgroeide en dat er met mij geen goed garen te spinnen viel. Als ik dan omwille van de lieve vrede zei dat ik mezelf zou beteren kreeg ik als antwoord dat de weg naar de hel geplaveid is met goede voornemens. Plaveien, dat is toch een mooi woord? Niemand gebruikt dergelijke woorden meer en dat vind ik jammer. 

Enfin, ik had het over oude uitdrukkingen en gezegdes die mijn moeder graag bezigde. Wat denk je van deze als ik zei dat ik iets niet kon terwijl ik er geen zin in had? "Kan niet ligt op het kerkhof en wil niet ligt ernaast." En dan was je zo goed niet of je kon alsnog het klusje klaren.  Als ik weer eens te impulsief was geweest zei ze "Bezint eer ge begint." Bezint, eer: woorden die ik als kind niet goed begreep. Voor mij waren die oude worden vaak Koeterwaals. Dus maakte ik kort daarna dezelfde fout opnieuw. Dan werd ze boos en ze voegde me toe dat het met mij vechten tegen de bierkaai was, water naar de zee dragen. Mijn moeder kon snel boos worden of om het in een uitdrukking te vatten: ze was heet gebakerd. Als ze boos of geïrriteerd raakte ging ze soms over tot in onze ogen gekke uitdrukkingen uit het Larens dialect van haar jeugd. Dan zei ze dingen als "Hare Joessoef" hetgeen iets betekende als Here Jezus. Maar dat laatste mocht je niet zegen, want dat was vloeken. Dus Jezus werd Joessoef. Ze gebruikte niet alleen bestaande uitdrukkingen, maar ook geheel eigen zelf verzonnen. De fraaiste uit die collectie vind ik nog altijd degene die ze riep als iets haar verbaasde: "Krijg nou het zeemeerminnenpokkenbokkenlazarus!" Daar kan zelfs de poep van een makke ijsbeer niet tegenop.

WARMTE

 Ik was van de week op weg naar huis na een rondje door de buurt met Diva. Het was aan het eind van de middag en het begon al wat te schemeren. Er stond een gure noordwesterwind, zo'n wind die zelfs door je warme jas heen komt. Ik wilde gauw naar huis, naar mijn behaaglijk warme huiskamer. En ook Diva maakte haast, denkelijk om dezelfde reden. Maar zoals zo vaak als ik buiten ben liep alles geheel anders dan gepland. Er kwam mij een mevrouw tegemoet lopen. Ze zwaaide naar me en ze riep op een toon of we goede vrinden waren "Hallo!" Ik twijfelde even of ik haar misschien niet herkende omdat ze een wollen muts op had. Wat doe je dan in zon geval? Je glimlacht, je zwaait terug en ondertussen kijk je nog eens goed. Wat ik zag was een leuk geklede vrouw van ongeveer mijn leeftijd: Donkergroene enkellaarsjes, zwarte legging, een jas in herfstkleuren in een stijl die me aan Lapland deed denken en die lichtgroene wollen muts schuin op haar hoofd. Toen ze dichterbij kwam zag ik dat ze een mooi en niet alledaags gezicht had. Haar groengrijze ogen stonden een beetje schreef, net genoeg om haar een sprekende uitdrukking te geven. Het viel me ook op dat haar jukbeenderen wat breed en plat waren. Dit alles bij elkaar deed me vermoeden dat ze van Oost-Europese komaf was. Ze was inmiddels bij mijn scootmobiel aangekomen en zei "Hallo there. Ik herken jou van de straat dat je voorbijkomt. Hoe gaat het met jou?" Ik maakte met mijn duim het bekende gebaar dat het met mij goed was. Terwijl ik dat deed probeerde ik haar accent thuis te brengen. Amerikaans? Oekraine of Rusland? Omdat dat zo'n gekke combinatie was kwam ik er niet meteen uit. Je snapt dat mijn aandacht nu geheel gewekt was. Zij babbelde onderwijl lustig verder. "Ik zie jou met de hond in mijn huis. Gaat het goed met je? Ik was hier twee maanden geleden komen wonen. Sorry, ik spreek niet goed Nederlands. Ik heb lang in Amerika gewoond, over 40 jaren." Ah, dus toch een Amerikaans accent. Toen deed ze iets wat noch in Nederland, noch in Amerika de gewoonte is. Ze omhelsde me tot mijn verrassing terwijl ze zei " Ik wens jou een mooie dag." Even was ik de kou compleet vergeten, dit was wel een heel bijzondere ontmoeting. Ik pakte mijn spraakcomputer erbij en ik stelde me voor. Zij zei op haar beurt dat ze Anna heette en dat ze het leuk vond om kennis te maken. Ze wilde nog iets zeggen, maar kon duidelijk de juiste woorden niet vinden. Om haar te helpen schreef ik dat we ook in het Engels konden praten. "Ah," zei ze met een lach "Je spreekt Engels?" Ik vertelde dat ik Engels, Frans en Duits sprak. En tot mijn verbazing ging ze over in het Duits met een Amerikaans tintje. Ze vertelde me in een mengeling van Engels, Nederlands en Duits dat ze was opgegroeid in Mariënburg in de voormalige DDR. Ik wilde van haar weten hoe ze dan in Amersfoort terecht was gekomen. Ze vertelde dat ze van Poolse afkomst waren en dat ze het in de DDR slecht hadden. Ze kwam naar Nederland als vluchtelinge. Na een aantal jaren trouwde ze een Amerikaan en is ze met hem naar de USA vertrokken. Nu, na meer dan 40 gelukkige jaren daar, was ze toch weer naar Nederland gekomen. Bij toeval in Amersfoort. "Dus dat is mijn story, mijn leven." zei ze met een glimlach. Maar ik zag na haar verhaal in haar ogen behalve een glimlach ook oud verdriet en wat weemoed. Het maakte haar gezicht nog mooier en dat heb ik haar ook verteld. Weer werd ik omhelsd en ze zei "Jij bent ook een mooie mens. Ik hoop dat het je goed gaat." Ik was ineens een beetje ontroerd en dat zag ze natuurlijk. Ze omhelsde me voor de derde keer en deze keer hield ze me langer vast. Toen ze me weer losliet zei ze "We gaan elkaar zien. Bye" En weg was ze. De warmte van onze ontmoeting hield nog even stand tegen het gure weer, net lang genoeg tot ik weer thuis was.

SPEELGOED

Met al dat regenachtige weer maak ik echt geen lange ritten. Ik hou er niet meer van om in de regen buiten te zijn sinds ik in een scootmobiel rij. En Diva heeft echt een hekel aan nat worden. Dus zijn we vaker binnen, maar daar vermaken we ons ook wel. Diva met kluiven op zo'n staafje huid of met haar favoriete bezigheid: helemaal opgerold onder een fleece deken hard snurken. Ik heb me de afgelopen dag en vanmiddag verpoosd met Firefly. Dat is een programma dat met behulp van kunstmatige intelligentie, of AI zoals het doorgaans genoemd wordt, beelden creëert aan de hand van wat de gebruiker intypt.

Je hebt vast al gehoord of gelezen over dergelijke programma's, ChatGPT is een van de bekendste. Studenten en scholieren gebruiken het om werkstukken of zelfs hele proefschriften te laten schrijven. Ik hoorde van de week op de radio dat de meeste politieke partijen hun verkiezingsprogramma's laten schrijven door een AI gestuurd programma. Er worden bij voorbeeld fake foto's mee gemaakt voor propaganda doeleinden op wereldniveau. Enfin, de mogelijkheden zijn nu al bijna onbegrensd en het proces staat nog in de kinderschoenen.

Wat doe ik dan met dat Firefly? Nou, dat is een programma dat bedoeld is voor creatief en recreatief gebruik. Je kunt er foto's of kunst afbeeldingen mee maken. En daar heb ik me dus mee vermaakt. Eerst probeerde ik realistisch uitziende foto's te genereren. Dat was grappig, maar ik vond het resultaat toch net niet op echte foto's lijken. Dat kan liggen aan het feit dat Firefly nog een beta programma is, maar het is waarschijnlijker dat mijn onervarenheid er debet aan is. Ik had als een van de eerste gevraagd om een foto van een leeuw in een steegje bij nacht. Oordeel zelf maar over het resultaat. Toen heb ik de optie kunst eens geprobeerd en daar had  ik meten veel mee lol mee. Zo heb ik opdracht gegeven om een olieverfschilderij te maken van een dikke vrouw in de stijl van de zeventiende eeuw. Het resultaat was niet onaardig, maar niet echt goed. Het programma deed de suggestie dat ik mijn opdracht misschien moest uitbreiden met meer details. Over kunstmatige intelligentie gesproken.

Dat bleek goed te werken. Hoe meer details ik invoerde des te mooier was het beeld dat verscheen. Na pakweg vier pogingen had ik warempel zomaar  een heel geslaagde afbeelding van het soort schilderij da ik me had voorgesteld. Toen ik dat trucje eenmaal doorhad begon de lol pas echt. Zo heb ik nog wat schilderijen laten vervaardigen in diverse stijlen. Bij voorbeeld van katoenplukkers uit de tijd van de slavernij in Amerika. Even had ik een probleempje: toen ik het word slavery ingetypt had kreeg ik de mededeling dat mijn opdracht niet begrepen werd. Tja, het is een Amerikaans programma hè?  We praten niet over ongemakkelijke zaken als slavernij of sex bij voorbeeld. Geld mag wel, oorlog ook. Maar goed, ik heb het obstakel weten te ontwijken door details als dark skin in te voeren en dat werkte. Ik ben ook intelligent immers?

Vervolgens ben ik eens gaan kijken wat er gebeurde al ik een basisopdracht aanvulde met steeds verschillende opties. Dat leverde een erg leuke serie schilderijtjes van een verdorde roos op, die  hierboven staat. Ik ontdekte al snel dat je ook surrealistische afbeeldingen kan maken, zoals bij voorbeeld de vlieg op het taartje. En fraaie grafische afbeeldingen en aquarellen en ... En van alles wat er maar in je fantasie opkomt. Ik zou zeggen: kijk maar eens naar de plaatjes onder dit verhaal. Ik ga ondertussen weer even spelen met mijn nieuwe speelgoed.

x

VAN ALLES WAT

Ik maak de laatste tijd nogal eens een rit samen met een buurvrouw van me. Ik weet niet of ze met naam en toenaam genoemd wil worden in mijn blog, dus laten we haar Anneke noemen. Anneke vindt het leuk om de omgeving wat beter te leren kennen en ze fietst graag. Nou, dan ben je bij mij aan het goede adres: ik vind niets leuker dan om mensen nu juist de omgeving van Amersfoort te laten zien. Het leuke van rijden met Anneke is, behalve dat ze prettig gezelschap is, dat zij wat grotere afstanden rijden niet erg vindt. Zo zijn we gisteren op pad gegaan naar polder Arkemheen in de hoop de daar levende zeearenden te zien.

Om bij het mooiste stukje van de polder te geraken zijn we een stukje over de Zeedijk tussen Spakenburg en Nijkerk gereden. Langs het Nijkerkernauw dus, een van de randmeren. Op dat deel van de dijk troffen we op twee plekken een markering in de bestrating van het fietspad aan. Er staat een datum: 13-10-1916. Op het traject tussen de twee markeringen is bij de waternoodramp van oktober 1916 de dijk doorgebroken. Bij het woord waternoodramp denken de meeste mensen aan 1953. Maar de stormvloed van 1916 was minstens zo erg. Het gaat wat te ver om hier het hele verhaal te vertellen, maar enkele feiten wil ik toch wel noemen. Na die doorbraak liep half  Bunschoten en het land tot aan Amersfoort onder water. Op tientallen plaatsen langs de kust van de Zuiderzee braken ook dijken door en er zijn 51 doden gevallen. Als gevolg van deze ramp werd de bouw van de afsluitdijk gerealiseerd. En dat was lang niet het enige gevolg. Ik zal onder dit verhaal een link plaatsen naar wat meer informatie. 

Goed, dat heb je dus als je maar met zijn tweeën op pad bent: je kunt makkelijk even stopen om zulke informatie te delen. En Anneke vindt het gelukkig altijd boeiend om mijn verhalen aan te horen. Het is echt waar: een goede buur is dan beter dan een verre vriend. Na de dijk kwamen we aan in het mooist stukje van de polder, het Nekkeveld. Daar hebben we langzaam rijdend de weilanden aan weerskanten afgespeurd naar de arenden. Ik kan je vast verklappen dat we ze helemaal niet gezien hebben. Wat we wel zagen waren wat koereigers. Vind ik altijd leuk en voor Anneke was het een nieuwe soort, dus helemaal leuk. En dan stelt ze een terechte vraag. "Waarom heten ze koereigers? Wat hebben ze met koeien te maken?" Omdat ik ervan uit ga dat er onder mijn lezers mensen zijn die het nu ook willen weten, zal ik hier dezelfde uitleg even geven die ik buurvrouw gaf. Je ziet koereigers minder vaak aan waterkanten dan de bekende blauwe reiger. Ze lopen meestal in weilanden tussen het vee om er de door de hoeven naar boven geschoffelde insecten te eten. Zo ontstond de naam.

Even verderop attendeerde ik Anneke op een grote groep kieviten. En zij zag warempel iets wat mijn meer geoefende ogen niet hadden waargenomen. Er liep een grotere vogel met een kromme snavel tussen. Snel pakte ik mijn nieuwe verrekijker. Ja hoor, het was een wulp. Dat was toch maar weer een leuke soort, al was het geen arend. Weer iets verder liep een zilverreiger in de verte. Omdat ik mijn metgezellin het verschil wilde uitleggen tussen deze reigersoort en de koereiger pakten we beiden onze kijkers erbij. Wat is het toch fijn als je in zo'n geval een goede kijker hebt. Dat is echt zo, maar ik schrijf dit zinnetje op om een bruggetje te maken naar mijn nieuwe kijker. Ik heb al jaren een uitstekende kijker. Al 31 jaar zelfs. Ja echt: ik gebruik al 31 jaar dezelfde kijker. Ik heb hem destijds gekocht voor iets van 700 gulden. Ik weet nog dat mijn vrouw aan me vroeg waarom dat onooglijk kleine kijkertje in vredesnaam zoveel geld moest kosten. Want hij is inderdaad zo klein dat hij in een borstzak van een overhemd past. Maar hij is van het merk Zeiss, een van de beste fabrikanten ter wereld. En dat het ding zijn geld dubbel en dwars waard was bewijzen die 31 jaren gebruik wel. Het is overigens nog steeds een prima kijker. Toch heb ik onlangs een nieuwe gekocht. Waarom? Nou, die kleine kijkers hebben een nadeel, zelfs die van een topmerk. De uittredepupil, dat is het het rondje licht dat je ogen binnenkomt, is klein. En op mijn leeftijd is dat lastig. Als je jong bent, 31 jaar terug zeg maar, passen je pupillen zich daar makkelijk aan aan. Maar bij oudere ogen, 31 jaar later om maar iets te noemen, kunnen de pupillen dat niet meer. De ouderdom komt met gebreken nietwaar? Dus heb ik wat rondgekeken op het Grote Net naar een die nog redelijk compact is en toch rustiger kijkt voor mijn ouwe oogies. Ik zag fraaie exemplaren van rond de 750 euro en dat is best veel geld. Maar gelukkig heb je tegenwoordig van die makkelijke sites met vergelijkingen van producten.

En daar werd tot mijn verbazing op diverse sites een kijker aangeprezen oor het exorbitante bedrag van... 75 hele euros. Geen beeld van de kwaliteit die een merk als Zeiss biedt, maar een goed beeld. Als Zeiss bij voorbeeld een 10 is dan krijgt deze kijker een goede 7,5 op zijn rapport. Dat is goed genoeg voor mij. Want deze hoeft geen 31 jaar mee te kunnen. Om de doodsimpele reden dat ik zelf geen 31 jaar meer mee zal gaan. Dus ik dacht dat ik me aan dat relatief kleine bedrag vast geen bult zou vallen en ik heb dat kijkertje gekocht. Gisteren was dus de vuurdoop en die heeft hij goed doorstaan. Gewoon een goed beeld en zoveel meer rust aan mijn ogen, dat ik het verschil met het uitstekende beeld van mijn vertrouwde Zeissje op de koop toeneem. Letterlijk en figuurlijk.

Nu wil ik nog een laatste onderwerp aansnijden. Ik heb het gehad over de buurvrouw en onze gezamenlijk ritjes, over de stormvloed van 1916, over zeearenden, koereigers, zilverreigers, een wulp en verrekijkers. Ik gaf het in de titel al aan: het is van alles wat. Maar over één ding heb ik het nog niet gehad. Dat is het weer en vooral ook de weersverwachting. (We blijven Hollanders nietwaar?) Het zou zaterdag enkele graden warmer moeten worden dan de dag ervoor en daar hadden we beiden ons op gekleed. We hadden toevallig alle twee een vest aan met een bodywarmer erover. Eenmaal op de dijk en in de polder aangekomen blies de koude zuidwesterwind ons bijkans uit onze verschoningen. Man, wat was het fris zeg. Vooral op de terugweg, toen we de wind recht van voren hadden. Bedankt hoor KNMI en Buienradar. Gelukkig had ik in mijn rugzak een winddicht regenjasje dat ik Anneke kon aanbieden, zodat ze het de rit via de mooie Laak naar huis iets warmer had. 

Nou, het was dit keer van alles wat dus. Eigenlijk wat ik altijd meemaak tijdens mijn tochten door het Eemland, de Eemvallei, de Gelderse Vallei en de rand van het Gooi. Het is van alles wat, niets in het bijzonder en toch  is het altijd wat.

Ziehier de beloofde link over oktober 1916: 

https://nl.wikipedia.org/wiki/Stormvloed_van_1916