PASEN

Ik hoorde gistermiddag de klok van de kerk aan de overkant van de straat drie uur slaan en ik bedacht me ineens dat het Goede Vrijdag was. Dat deed me terugdenken aan de paastijd van mijn jeugd. Wat heeft drie uur hiermee te maken vraag je je wellicht af. Nou, dat zal ik zo uitleggen, maar ik wil beginnen bij Palmpasen. Palmpasen is de zondag voor Pasen. Het valt je misschien op dat ik die dagen met hoofdletters begin. Dat komt omdat dat in mijn jeugd gebruikelijk was en ik heb het over mijn jeugd immers. Ik ben Rooms-Katholiek opgevoed. Ik zat op een katholieke school, de katholieke overtuiging werd door de leerkrachten uitgedragen, wekelijks kregen we katechismusles van de pastoor of de kapelaan en op  woensdagmorgen gingen we voor aanvang van de school met de hele klas naar de mis. 

Met Palmpasen begon  de Goede Week. Met de naam wordt gerefereerd aan het bijbelverhaal over de intocht van Jezus  in Jerusalem waarbij de mensen hem toejuichten en met palmtakken wuifden. Ik weet niet of het nog zo is, maar in mijn jeugd ging je dan 's middags naar de kerk om gewijde palmtakjes te halen. Dat het bij gebrek aan echte palmen ordinaire buxustakjes waren deerde niemand. De gewijde takjes werden meestal achter het kruisbeeld dat in elke katholieke huiskamer hing gestoken om er een jaar lang te verdorren. Neemt allemaal niet weg dat ik het als kind een spannend begin vond van een nog spannender week. Je mocht je namelijk mee de takjes halen en je had geluk als jij ze mocht vasthouden op weg naar huis. Een belangrijke taak was dat in mijn kinderogen.

De hele week werd er op school gesproken over de lijdensweg van Jezus en over zijn kruisiging. Over hoe hij op Witte Donderdag voor de laatste keer het avondmaal wilde eten met zijn volgelingen. En hoe Judas hem verraadde voor de prijs van dertig zilverstukken. Dat zijn trouwe vriend Petrus hem tot drie maal te verloochende en het pas goed besefte toen de haan driemaal kraaide. Man man, wat waren dat spannende verhalen. Dat het de bedoeling was om onze jeugdige zieltjes te sterken in het ware geloof ging volledig aan mij voorbij. En ongetwijfeld ook aan vrijwel alle andere kinderen. Zo'n diepgaand verhaal over lijden, worsteling met jezelf en opoffering van je leven voor het heil van de mensheid was toen echt veel te hoog gegrepen. Maar het was zoals gezegd een geheel andere week op school dan gewoonlijk met al die mooie verhalen. En de echte hoogtepunten moesten nog komen. Op vrijdag, Goede Vrijdag, liepen we met de hele school in het begin van de middag naar de kerk. Klasgewijs baden we dan onder begeleiding van de meester of juf de kruisweg. Officieel het het de veertien Staties van de Kruisweg. In elke katholieke kerk hingen aan de muren veertien afbeeldingen over de lijdensweg van Jezus, te beginnen met zijn terdoodveroordeling en eindigend met het moment dat hij in zijn graf wordt gelegd. Bij elke afbeelding stopte de hele klas even terwijl de leerkracht enkele woorden ter bezinning sprak. Het mooist was het als je precies om drie uur uitkwam bij de kruisiging van Jezus want volgens de bijbel was het vrijdagmiddag drie uur dat hij aan het kruis werd genageld. Elke klas probeerde dat "heilige" doel te bereiken om de anderen de loef af te steken. Nogmaals: de echte betekenis van die dag ging boeide ons niet in het minst.  Wat mij vreemd genoeg wel raakte waren de bekende woorden die Jezus sprak aan het kruis: Eli Eli lama sabachtani? (Vader vader waarom heb je me verlaten?) Ik ken ze nog steeds. 

En dan kwam eindelijk Eerste Paasdag. Uiteraard weer naar de kerk, want na Kerstmis is Pasen misschien wel de belangrijkste dag in het christelijk geloof. Met Pasen viert men dat Jezus opstond uit de dood. Maar ach, ook dat boeide me niet bijzonder. Met Pasen kreeg je suikerbrood en net zoveel eieren als je lustte. En was bij voorbeeld fricandeau als broodbeleg, iets wat we destijds niet elke week kregen omdat het te duur was. En op de tweede paasdag gingen we chocolade paaseieren zoeken in het Baarnse Bos. Dat werd geregeld door Philips, waar mijn vader werkte. Je zocht al rennend met tientallen onbekende andere kinderen naarstig naar zoveel mogelijk eieren. Dat de eieren aan het eind van de middag eerlijk verdeeld werden onder alle deelnemertjes, daar dacht je niet aan. Een immense hoeveelheid eieren van chocolade voor jou alleen lonkte. Let the games begin.

Later, toen ik allang niet meer een belijdend katholiek was, begreep ik meer van het hele lijdensverhaal. In de jaren '70 keek ik namelijk zoals veel van mijn leeftijdsgenoten naar de moderne uitvoering ervan: Jesus Christ Superstar. Die film sprak ons aan en het verhaal kreeg betekenis. De kwartjes die de pastoor en school met hun te starre wijze van opvoeden tevergeefs in de gleuf gooiden vielen eindelijk. Niet dankzij hen, maar dankzij die film met zijn prachtige muziek. Ik luister nog steeds graag naar "I don't know how to love him".

De vele jaren nadien heb ik niet veel aandacht gehad voor Pasen. Tot een zevental jaar terug mijn vriendin Ans me meenam naar een uitvoering van de Mattheus Passion. Ik vond het die eerste keer best mooi, meer niet. Tot aan het moment dat ik de alt het "Erbarme dich' hoorde zingen. Ik zat met tranen in mijn ogen naar haar te luisteren. Ik voelde de muziek in mijn hart , ik was er volkomen door overweldigd. Zo mooi, zo verdrietig mooi. Vanaf die keer zijn we nog een paar jaar steeds geweest en ik vond het elke keer nog mooier dan de keer ervoor. Ik ben me ook in de teksten gaan verdiepen en dat heeft het lijdensverhaal weer nieuwe betekenis gegeven.

Ben ik nu weer een belijdend katholiek? Geloof ik ineens na al die jaren? Neen, driewerf neen. Al zou er nu een haan kraaien. Betekent de paastijd nu meer voor me? Ja. Ik luister nu elk jaar naar de Mattheus Passion en afgelopen donderdag ook nog voor het eerst naar de Johannes Passion. Ik luister met de tekst erbij en ik zie nu dat de worsteling en het lijden van Jezus ook een mooie symbolische betekenis kunnen hebben voor een niet-gelovige. En de muziek is prachtig. 

Nou zeg dit is een serieuzer verhaal geworden dan ik gedacht had. Als ik eenmaal begonnen ben met schrijven leidt het verhaal vaak een eigen leven. Het neemt wendingen die mij verrassen. De ene keer wil het luchtig zijn of grappig. En een andere keer wil het verhaal iets serieus ter berde brengen. Zoals deze keer. Soit. Laat het vooral je plezier met Pasen niet bederven, want dat is het laatste dat ik wil. Vier het met je dierbaren op de manier zoals jij wilt. Goede Pasen.